Δέκα μύθοι για τις τακτικές μάχης στον αρχαίο κόσμο
Όποιος προσπαθεί να κατανοήσει στρατιωτικές εμπλοκές από μια ή δύο χιλιετίες πριν, πιθανό να αντιληφθεί ότι η φαντασία του έχει διαμορφωθεί σε μεγάλο βαθμό από λογοτεχνικές η καλλιτεχνικές επιρροές, όπως ο ζωγράφος pulp fantasy Frank Frazetta. Είναι δύσκολο να μην φανταστείς ξέφρενους Βίκινγκς να περνούν με τα τσεκούρια τους ανάμεσα σε χωρικούς που πιάστηκαν στον ύπνο, τεράστιες τάξεις Κινέζων ή Ιάπωνων να αγωνίζονται ανάμεσα σε δάση με βέλη ή Σπαρτιάτες να κατατροπώνουν τον οποιονδήποτε.
Αν και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η πραγματική ζωή είναι πολύ διαφορετική από τις αναπαραστάσεις που γίνονται για χάρη της τέχνης, συχνά πιστεύουμε τα πολύ βασικά που βλέπουμε στην μεγάλη οθόνη, ακόμα κι αν είναι λάθος. Ας ρίξουμε λοιπόν μια ματιά στο τι έπρεπε πραγματικά να προσβλέπουν οι μαχητές από το μακρινό παρελθόν.
Πηγή: TopTenz
10. Βαρβαρικές ορδές προκάλεσαν την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
Υπάρχει μια ιδιαίτερα δημοφιλής αντίληψη πως ο ρωμαϊκός στρατός βασίστηκε σε βάρβαρους στρατιώτες τους τελευταίους αιώνες, κάτι που ώθησε την πτώση της.
Μια προσεκτική ματιά στο ιστορικό αρχείο όμως το απομυθοποιεί αυτό. Ο ίδιος ο Ιούλιος Καίσαρας ήταν πολύ ειλικρινής, καταγράφοντας πως οι Γαλάτες που αντιμετώπισε για οκτώ χρόνια επέδειξαν σημαντική οργάνωση. Τα όπλα, τα ρούχα και τα κοινωνικά τους συστήματα απέδειξαν ότι είχαν πολύ καλά οργανωμένη υποδομή. Πιο συγκεκριμένα, μερικές από τις μεγαλύτερες ρωμαϊκές νίκες, όπως η νίκη του 356 μ.Χ. στο Στρασβούργο, οφείλονταν σε συντριπτικό βαθμό σε εξειδικευμένους βαρβάρους ιππικούς τοξότες με πιθανότητες σχεδόν τρεις προς μία. Ακόμη και ο Καίσαρας βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό σε έφιππους Γερμανούς μισθοφόρους για να σώσει τον στρατό του στην Αλεσία. Τα στοιχεία επίσης δείχνουν ότι αν βάρβαροι μισθοφόροι ήταν η αιτία της πτώσης της Ρώμης, ήταν επίσης το κλειδί για την άνοδό της.
9. Η Αρχαία Κίνα ήταν βαθιά μιλιταριστική
Στον δυτικό κόσμο υπάρχει η αντίληψη πως η Αρχαία Κίνα, η οποία κατέκτησε μια τόσο τεράστια και ισχυρή αυτοκρατορία, ήταν μια βαθιά μιλιταριστική κοινωνία.
Υπάρχουν όμως κάποια στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από ιστορικούς και δείχνουν ότι ο αντιμιλιταρισμός ήταν κυρίαρχη άποψη στην Αρχαία Κίνα. Ο Κομφούκιος, ως σύμβουλος με επιρροή, διακρίθηκε για την περιφρόνηση των στρατιωτών και υποστήριξε ότι οι στρατιωτικές κατακτήσεις υπονόμευαν τη νομιμότητα ενός ηγεμόνα. Υπάρχει δε μια παροιμία από την Αρχαία Κίνα σύμφωνα με την οποία: «Οι καλοί άνθρωποι δεν γίνονται στρατιώτες».
8. Οι Αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν δειλούς τους τοξότες
Στην Ιλιάδα, ο Διομήδης χτυπιέται από ένα βέλος και αποκαλεί την τοξοβολία κατάλληλη μόνο για δειλούς. Όπως υποστήριξε ο Peter Gainsford, αυτό τροφοδότησε την εσφαλμένη αντίληψη ότι επρόκειτο για μια κυρίαρχη πεποίθηση μεταξύ των Ελλήνων. Αυτή η άποψη υποστηρίχθηκε περαιτέρω από τον σχηματισμό της φάλαγγας, η οποία έγινε πρότυπο στρατιωτικής τακτικής.
Στην πραγματικότητα όμως, ακόμη και οι Σπαρτιάτες, η υποτιθέμενη κορυφή των μαχητών της φάλαγγας, χρησιμοποιούσαν τακτικά τους τοξότες ως τεχνική καταστολής κατά τη διάρκεια ελιγμών. Και μπορεί να μην υπάρχουν σωζόμενες μαρτυρίες για Σπαρτιάτες τοξότες που καταστρέφουν εχθρούς, όπως είναι γνωστό ότι έκαναν οι Ουαλοί τοξότες ή οι Μογγόλοι τοξότες, αλλά οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει αφιερώματα στους τοξότες στην αρχαία Σπάρτη. Όχι ότι χρειαζόταν βέβαια ιδιαίτερη επιβεβαίωση, καθώς η ελληνική μυθολογία και τα έπη, όπως η Οδύσσεια του Ομήρου, είναι γεμάτα αφιερώματα σε ηρωικούς τοξότες.
7. Το Μετατραυματικό Στρες δεν υπήρχε
Τα μαθήματα ιστορίας συχνά διαδίδουν την ιδέα ότι η διαταραχή μετατραυματικού στρες δεν ήταν πραγματικά κατανοητή ή καταγεγραμμένη μέχρι τον 20ο αιώνα.
Ωστόσο, οι αρχαίοι ιστορικοί μπορεί να μην χρησιμοποιούσαν τον όρο «διαταραχή μετατραυματικού στρες», κατέγραψαν όμως τις επιπτώσεις. Ο Ηρόδοτος, διάσημος για την καταγραφή των Ελληνο-Περσικών Πολέμων, ονόμασε τον λογχοφόρο Επίζελο ως άτομο που έπασχε από ψυχολογικά προβλήματα μετά το τέλος των μαχών. Αιώνες νωρίτερα, το PBS ανέφερε ότι ασσυριακοί δίσκοι κατέγραφαν την ψυχολογική βλάβη που είχαν υποστεί οι στρατιώτες κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας τους. Ενώ η Αρχαία Κίνα, αν και δεν έχει καμία γνωστή άμεση μετάφραση για το PTSD, με τον Κανόνα της Ιατρικής του Huangdi, από περίπου το 200 π.Χ., παραπέμπει πολύ έντονα σε βετεράνους που υποφέρουν από ύποπτα παρόμοια ψυχολογικά δεινά.
6. Τα αρχαία πλοία συγκρούονταν συνέχεια
Τα αρχαία πλοία που χτυπάει το ένα το άλλο όλη την ώρα φαίνεται ότι θα είχε νόημα, καθώς τα ξύλινα πλοία θα ήταν φυσικά πολύ πιο ευάλωτα σε αυτό από τα μεταλλικά σκαριά. Είναι πολύ δύσκολο να βυθίσεις ένα εχθρικό πλοίο με βέλη ή οποιοδήποτε βαρύ εξοπλισμό. Ακόμη και η χρήση πυρός μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την πυρπόληση του πλοίου του ίδιου του επιτιθέμενου.
Όμως, όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Raffaele D’Amato, Imperial Roman Ships, ο εμβολισμός ήταν κάτι που κάθε καπετάνιος προσπαθούσε να αποφύγει. Ένας επιτυχημένος εμβολισμός εξακολουθεί να κινδυνεύει να καταστρέψει τη δομική ακεραιότητα και του επιτιθέμενου. Ακόμη και αν ένα πλοίο σκότωνε τον εχθρό του με ένα χτύπημα, υπήρχε ο κίνδυνος να πιαστεί το κριάρι και να καταρριφθεί με το πλοίο που βυθίζεται.
Ακόμη και όταν το κορεατικό ναυτικό άρχισε να παράγει πρωτοποριακά σιδερένια πλοία, τα οποία φημιζόταν ότι ήταν αβύθιστα, δίσταζαν να εμβολίσουν άλλα πλοία μαζί τους επειδή ήταν πολύ επικίνδυνο.
5. Η ρωμαϊκή στρατιωτική στολή ήταν...στρατιωτική στολή
Ξέρετε πώς έμοιαζε ένας αυτοκρατορικός Ρωμαίος στρατιώτης. Κόκκινος χιτώνας, δερμάτινη πανοπλία που κατέληγε σε ένα είδος φούστας. Είναι λογικό ότι η αυτοκρατορία θα ήθελε ένα τυποποιημένο ρούχο για να βοηθήσει στη διαμόρφωση μιας αίσθησης συνοχής στη λεγεώνα της. Ωστόσο, οι μισθοδοσίες της εποχής δείχνουν ότι στην πραγματικότητα οι ίδιοι οι στρατιώτες έπρεπε να πληρώσουν για τις στολές τους, επομένως τα φτωχότερα στρατεύματα δεν μπορούσαν να το υποστηρίξουν. Υπάρχουν πολλές σωζόμενες επιστολές, όπου οι στρατιώτες ζητούν από τα σπίτια τους να τους ταχυδρομήσουν μερικά ρούχα, συμπεριλαμβανομένης μιας ιδιαίτερα περίφημης επιστολής όπου ένας φτωχός στρατιώτης έγραψε ζητώντας του να του στείλουν μάλλινες κάλτσες.
Η ιδέα πως κάθε Ρωμαίος ντυνόταν το ίδιο ήταν μια παρανόηση του Χόλιγουντ, καθώς αυτές οι φωτεινές κόκκινες στολές φαίνονταν πολύ ωραίες στο Technicolor. Είναι κάπως ανόητη ιδέα εκ των υστέρων καθώς το κόκκινο ήταν μια πολύ ακριβή βαφή για την εποχή, που προοριζόταν για τους ευγενείς.
4. Η έκβαση των πολέμων κρινόταν από μία μάχη
Στην αρχαιότητα η έννοια του πολέμου και της φθοράς ήταν καλά κατανοητή. Σύμφωνα με το New Perspectives on Ancient Warfare των Garrett Fagan και Matthew Trundle, ακόμη και η ίδια η Σπάρτη νικήθηκε από τον “πόλεμο φθοράς”, επειδή η ακραία εξάρτησή της από την εργασία των σκλάβων έκανε τις θέσεις τους πιο αδύναμες εάν τα στρατεύματα έπρεπε να μείνουν για πολύ καιρό συγκεντρωμένα. Μακροπρόθεσμα, η ικανότητα στη μάχη δεν θα βοηθήσει τα στρατεύματα όταν δεν μπορούν να τροφοδοτηθούν σωστά ή δεν φαίνεται να σημειώνουν πρόοδο.
3. Τα πολύ βαριά σπαθιά ήταν συνηθισμένα
Στην πραγματικότητα τα σπαθιά ήταν ιστορικά αρκετά ελαφριά. Όπως επισημαίνεται από το περιοδικό Escapist, τα βαρύτερα σπαθιά ήταν πιθανό να ζυγίζουν μόνο 4,5 κιλά, πράγμα που σημαίνει ότι αν κάποιος μπορεί να σηκώσει έναν μέσο φορητό υπολογιστή χωρίς πολύ κόπο, θα είναι σε φόρμα για να κρατήσει ένα σπαθί. Ακόμη και το βαρύτερο (ή τουλάχιστον τα πολύ βαρύτερα ξίφη που είναι γνωστό ότι έχουν χρησιμοποιηθεί σε πραγματικές μάχες), το μεσοευρωπαϊκό Zweihander, ζύγιζε 8,8 λίβρες. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα μουσκέτο Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου ζύγιζε περίπου 9,75 κιλά, αυτό σημαίνει ότι οι στρατιώτες που προσπάθησαν να ξιφολογήσουν ή να χτυπήσουν με ξιφολόγχη τους εχθρούς τους εκτελούσαν ένα πιο επίπονο έργο από τους ισχυρότερους αρχαίους ξιφομάχους.
2. Οι στρατιώτες ήταν μόνο άντρες
Κάθε φορά που ένα ιστορικό δράμα παρουσιάζει μια γυναίκα να κρατά σπαθί στη μάχη, αρκετοί το αποκηρύσσουν ως μη ρεαλιστικό. Η υπόθεση είναι ότι οι γυναίκες και οι άνδρες λειτουργούν πολύ διαφορετικά σε επίπεδα δύναμης. Υπάρχουν συγκεκριμένες γυναίκες πολεμίστριες από την αρχαιότητα, όπως η βασίλισσα Boudica ή η Queen Tomyris, όμως αυτές οι περιπτώσεις θεωρούνταν εξαιρέσεις.
Ωστόσο, ιστορικά, υπήρχαν στρατοί όπου αποτελούνταν από γυναίκες, χωρίς αυτό να θεωρείται περίεγο. Υπήρχαν οι Trung Trac και Trung Nhi του Βιετνάμ, οι οποίες όχι μόνο ηγήθηκαν μιας εκστρατείας που έδιωξε τους Κινέζους το 40 μ.Χ., αλλά εκπαίδευσαν επίσης ένα προσωπικό 36 ακόμα γυναικών. Υπήρχαν ακόμα οι πολυάριθμες κελτικές ταφές της εποχής του σιδήρου που περιλάμβαναν άρματα και γυναικείους σκελετούς που ήταν θαμμένοι μαζί τους. Στην Ανατολική Αφρική επίσης συντάγματα γυναικών τοξότων από το Δυτικό Σουδάν, ή παρόμοια μεγάλες μονάδες γυναικών πολεμιστών από την Γκάνα, μάχονταν ενάντια στους ευρωπαϊκούς στρατούς κατά τη Μεσαιωνική εποχή.
1. Τα μακριά σπαθιά ήταν το ιδανικό όπλο
Δεν υπάρχει κανένα όπλο ανά τους αιώνες τόσο σεβαστό όσο το σπαθί, ωστόσο η εξειδανικευμένη αυτή εικόνα, με τους στρατούς να κατατροπώνουν τους εχθρούς με τα ξίφη τους, δεν είναι ιστορικά ακριβές.
Σύμφωνα με την ανάλυση του History.com για τον αρχαίο πόλεμο, οι στρατοί όπου οι στρατιώτες στηρίζονταν στα ξίφη είχαν σημαντικό μειονέκτημα. Το ξίφος, ακόμη και ένα κοντό σπαθί, απαιτεί μεγάλο χώρο στον αγκώνα για να χειριστεί σωστά. Αυτός είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο η ρωμαϊκή λεγεώνα προτιμούσε τα κοντά ξίφη, γνωστά ως γλαδίους, όσο πλησίαζε τους εχθρούς, αν και γι’αυτό χρησιμοποιούσε κυρίως ακόντια και σφεντόνες για να δημιουργήσει κενά στις εχθρικές γραμμές. Συμπερασματικά, στον αρχαίο πόλεμο, ακόμη και το πιο αριστοκρατικό όπλο δεν ταίριαζε με τη συνοχή των μονάδων.
