«Υπηρέτης του Λαού» – Πως ένας showman είναι μια ανάσα από την προεδρία της Ουκρανίας
Μέσα σε λιγότερο από 30 χρόνια ανεξαρτησίας, η Ουκρανία έχει γνωρίσει δύο επαναστάσεις και έναν πόλεμο, όμως ετοιμάζεται για μια νέα ανατροπή μ’ έναν αρχάριο στην πολιτική κωμικό ηθοποιό ο οποίος ετοιμάζεται να γίνει πρόεδρος. Πώς εξηγείται η ανάδυση αυτής της προσωπικότητας και τι πρέπει να περιμένει κανείς από αυτήν;
Γιατί τέτοια δημοτικότητα;
Εδώ και 20 χρόνια, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι οργώνει τα θέατρα και τα τηλεοπτικά πλατό με τις κωμικές stand-up παραστάσεις του, τις κωμωδίες του στον κινηματογράφο ή τις τηλεοπτικές σειρές του. Είναι μία από τις πιο γνωστές και πιο δημοφιλείς προσωπικότητες μεταξύ των Ουκρανών.
Ενσαρκώνει εξάλλου σε μια τηλεοπτική σειρά τον ρόλο ενός απλού καθηγητή ιστορίας που γίνεται πρόεδρος αφού καταγγέλλει τη διαφθορά, η οποία είναι ενδημική στην Ουκρανία.
Όμως για τους ειδικούς, το γεγονός ότι αυτός ο 41χρονος ηθοποιός, που είναι επίσης ένας εύπορος επιχειρηματίας του θεάματος, πιστώνεται με ένα σαρωτικό ποσοστό, πάνω από 70% των ψήφων στις δημοσκοπήσεις για τον δεύτερο γύρο, οφείλεται κυρίως στο ότι κατάφερε να συγκεντρώσει την ψήφο διαμαρτυρίας.
Επωφελήθηκε από την απογοήτευση των Ουκρανών από την τάξη των πολιτικών τους, η οποία συμβολίζεται από τον πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο, καθώς και από την κόπωσή τους από τη φτώχεια, τη διαφθορά και τον πόλεμο που συνεχίζεται εδώ και πέντε χρόνια με τους φιλορώσους αυτονομιστές.
«Οι άνθρωποι ψηφίζουν ουσιαστικά όχι υπέρ του Ζελένσκι, αλλά εναντίον του Ποροσένκο», εξηγεί ο Ολεξάντρ Πασκαβέρ, οικονομολόγος και πρώην προεδρικός σύμβουλος.
Έχοντας φθάσει στην εξουσία έπειτα από τη φιλοευρωπαϊκή εξέγερση του 2014, ο Πέτρο Ποροσένκο διέρρηξε τις σχέσεις με τη Ρωσία, αγκίστρωσε την χώρα του στην Δύση, συνέβαλε στη δημιουργία μιας Ορθόδοξης Εκκλησίας ανεξάρτητης από τη Μόσχα, επέβαλλε σκληρά μέτρα λιτότητας, όπως η αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου, και καλλιέργησε τον εθνικισμό σε μια χώρα ήδη διαιρεμένη και με μεγάλες εσωτερικές διαφορές.
Αξίζει να σημειωθεί πως κεντρικό προεκλογικό του σύνθημα είναι το «ένας στρατός, μια πίστη, μία γλώσσα».
Πολυάριθμοι ψηφοφόροι τον κατηγορούν ότι έκανε λίγα για το βιοτικό τους επίπεδο (που είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη) και για τη μάχη κατά της διαφθοράς, μείζον αίτημα των διαδηλώσεων του Μαϊντάν και των δυτικών δανειστών του Κιέβου.
Πώς κατάφερε να επιβληθεί κατά την προεκλογική εκστρατεία;
Ο Ζελένσκι, ο οποίος κατάγεται από τη βιομηχανική πόλη Κρίβι Ριχ στο κέντρο της χώρας, επωφελήθηκε από ένα είδος σύγχυσης των ορίων ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα χάρη στην τηλεοπτική σειρά του με τίτλο «Υπηρέτης του λαού», όπου υποδύεται τον ρόλο του προέδρου ο οποίος όμως παραμένει απλός. Ακόμη, πρωταγωνιστεί στο εξαιρετικά επιτυχημένο σατυρικό show «Διαμέρισμα 95» (Квартал 95).
«Αυτή η εικόνα του, ενός νέου άνδρα δραστήριου, θετικού και συμπαθητικού που ετοιμάζεται να αλλάξει τα πάντα, συνδέεται με τον ηθοποιό που υποδύεται αυτόν τον ρόλο», είχε αναλύσει πρόσφατα η Οκσάνα Ζαμπούζκο, διάσημη ουκρανή συγγραφέας. Αυτός ο «εικονικός υποψήφιος» ενσαρκώνει «θετικά συναισθήματα που συνδέονται με το χιούμορ», σύμφωνα με την ίδια.
Για τον Βολοντίμιρ Φεσένκο, διευθυντή του κέντρου Penta στο Κίεβο, η δημοτικότητα του ηθοποιού βασίζεται σε έναν «πολιτικό μύθο δημιουργημένο από την τηλεοπτική σειρά του, σύμφωνα με τον οποίο ένας συνηθισμένος άνθρωπος μπορεί να γίνει πρόεδρος».
Θέλοντας να αποστασιοποιηθεί από τις ελίτ, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι διεξήγαγε την προεκλογική εκστρατεία του σχεδόν αποκλειστικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με βίντεο στα YouTube, Facebook και Instagram, τα οποία μοιράζονταν μαζικά οι χρήστες.
Σε μια σπάνια εμφάνισή του χθες, Πέμπτη, το βράδυ στην τηλεόραση, είπε πως σέβεται τους δημοσιογράφους, όμως έχει μια «στρατηγική» που έχει στόχο να μην πηγαίνει στα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης «όπου κάνουν την επικοινωνία τους οι άνθρωποι της παλιάς εξουσίας». Σκοπεύει, αν εκλεγεί, να συνεχίσει να απευθύνεται στους Ουκρανούς μέσω αυτών των διαύλων και υποστηρίζει επίσης πως θέλει να εγκαταλείψει το προεδρικό μέγαρο για έναν «ανοιχτό χώρο» και να μετακινείται χωρίς να μπλοκάρει την κυκλοφορία.
Τι προτείνει ο Ζελένσκι;
Αυτός ο τρόπος επικοινωνίας, ο οποίος αποκλείει με λίγες εξαιρέσεις τις άμεσες επαφές με ψηφοφόρους ή δημοσιογράφους, επέτρεψε στον Ζελένσκι να διατηρήσει την αοριστία στο πρόγραμμά του. Αρκέσθηκε να διατυπώνει γενικές προθέσεις περί της βούλησής του να τείνει χείρα φιλίας στους πληθυσμούς των ζωνών που ελέγχονται από τους αυτονομιστές ή να αυξήσει το βιοτικό επίπεδο για να βάλει τέλος στην αιμορραγία εργατικού δυναμικού.
Αυτή η έλλειψη πληροφόρησης, την οποία καταγγέλλει ο αντίπαλός του, τον ωφέλησε, σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή Ανατόλι Οκτισιούκ: «Ο Ζελένσκι είναι ένας καθρέπτης στον οποίο καθένας βλέπει αυτό που θέλει να δει».
Ορισμένοι παρατηρητές εκτιμούν πως το γεγονός ότι είναι ένα «αουτσάιντερ» θα μπορούσε να του λύσει τα χέρια για να προωθήσει μεταρρυθμίσεις κατά της διαφθοράς. Άλλοι φοβούνται μήπως χρησιμεύσει στην πραγματικότητα ως «βιτρίνα» του ολιγάρχη Ιγκόρ Κολομόισκι, μεγάλου αντιπάλου του σημερινού προέδρου.
Σε κάθε περίπτωση, το μεγαλύτερο μέρος των ψηφοφόρων δείχνει να απορρίπτει την σοβινιστική ρητορική του προέδρου Ποροσένκο, ο οποίος παρουσιάζει τις εκλογές ως προσωπική του μάχη εναντίον του Β. Πούτιν, και κατ’ επέκταση, όσους από τους συμπατριώτες του επιλέγουν τον Ζελένσκι, ως πράκτορες της Μόσχας.
Η δημοτικότητά του θα μπορέσει άραγε να αντέξει, αν βρεθεί στην εξουσία;
Μετά τη λαμπρή άνοδό του, η πραγματικότητα της εξουσίας προβλέπεται δύσκολη σε μια χώρα με ιδιαίτερα ασταθή πολιτική ζωή, η οποία έχει ήδη γνωρίσει πέντε προέδρους μετά την ανεξαρτησία της το 1991 και δύο επαναστάσεις, το 2004 και το 2014. Σύμφωνα με το ινστιτούτο Gallup, μόνο 9% των Ουκρανών έχουν εμπιστοσύνη στην κυβέρνησή τους, ποσοστό που αποτελεί παγκόσμιο ρεκόρ χαμηλής δημοτικότητας.
«Αν οι Ουκρανοί έδωσαν στον Ποροσένκο ένα με δύο χρόνια για να υλοποιήσει τις υποσχέσεις του», ο Ζελένσκι, ο οποίος προσέφερε ελπίδα για γρήγορες αλλαγές, διαθέτει «από έξι έως εννέα μήνες το πολύ», προβλέπει ο πολιτικός αναλυτής Ολαξάντρ Μεντβέντεφ.
Ο δεύτερος γύρος των Ουκρανικών εκλογών θα λάβει χώρα την Κυριακή, 21 Απριλίου.
