Οι Πάπες στον κινηματογράφο: Η εξουσία της ιερότητας μέσα από το γυαλί της κάμερας
Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου σε ηλικία 88 ετών τα ξημερώματα της Δευτέρας του Πάσχα, 21 Απριλίου, προκάλεσε συγκίνηση και σεβασμό σε θρησκευτικούς ηγέτες, πολιτικούς και εκατομμύρια πιστούς ανά την υφήλιο. Ο Ποντίφικας που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του μέσα από το μήνυμα της ταπεινότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και του διαλόγου, έφυγε αφήνοντας πίσω του ένα κενό αλλά και μια σπάνια κληρονομιά.
Η φιγούρα του Πάπα στον κινηματογράφο δεν είναι απλώς ένα σύμβολο πίστης ή εξουσίας. Είναι μια αντανάκλαση του τρόπου με τον οποίο κάθε εποχή —και κάθε δημιουργός— κατανοεί τον ρόλο της Εκκλησίας στον κόσμο. Από αυστηρές ιστορικές αναπαραστάσεις μέχρι τολμηρές φαντασιακές απεικονίσεις, η κάμερα έχει συλλάβει τον Πάπα άλλοτε ως ρυθμιστή συνειδήσεων και άλλοτε ως τραγικό ήρωα που παλεύει με τη δική του πίστη.
Ακολουθούν έξι κινηματογραφικές ταινίες και μία τηλεοπτική σειρά που ξεχώρισαν για τον τρόπο με τον οποίο απέδωσαν τον Πάπα στη μεγάλη και τη μικρή οθόνη — ερμηνείες που άγγιξαν το κοινό και προσέφεραν πολύπλευρες, συχνά ανατρεπτικές, αναγνώσεις του θεσμού και του ανθρώπου πίσω από αυτόν.
Μπέκετ (Becket, 1964)
Η ταινία επικεντρώνεται στη θρυλική αντιπαράθεση μεταξύ του Αρχιεπισκόπου Τόμας Μπέκετ (Ρίτσαρντ Μπάρτον) και του βασιλιά Ερρίκου Β΄ (Πίτερ Ο’Τουλ), παρουσιάζοντας παράλληλα την επιρροή και τη δύναμη του Πάπα στο μεσαιωνικό πολιτικό παιχνίδι. Ο Πάπας, αν και δευτερεύων χαρακτήρας, απεικονίζεται ως απόμακρος αλλά καθοριστικός θεσμικός ρυθμιστής, υπερβατικός και αυστηρός, που παρεμβαίνει με στόχο τη διατήρηση της εκκλησιαστικής ισορροπίας και επιρροής.
Αγωνία και έκστασις (The Agony and the Ecstasy, 1965)
Η θρυλική ταινία βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ίρβιν Στόουν επικεντρώνεται στη σχέση μεταξύ του Μιχαήλ Άγγελου και του Πάπα Ιούλιου Β΄ κατά τη διάρκεια της δημιουργίας της Καπέλα Σιξτίνα. Ο Ρεξ Χάρισον ενσαρκώνει έναν σθεναρό, αυστηρό και πολιτικά φιλόδοξο Ποντίφικα, που εμφανίζεται όχι μόνο ως θρησκευτικός ηγέτης αλλά και ως έντονη προσωπικότητα με καλλιτεχνική απαίτηση και επιμονή. Η ταινία σκιαγραφεί τον Πάπα ως έναν πολύπλοκο χαρακτήρα, διχασμένο ανάμεσα στο καθήκον και την εξουσία.
Κονκλάβιο (Conclave, 2024)
Το πολιτικό θρίλερ του Έντουαρντ Μπέργκερ εστιάζει στη μυστική διαδικασία εκλογής νέου Πάπα μετά τον θάνατο του προηγούμενου. Ο Ρέιφ Φάινς υποδύεται τον Καρδινάλιο Τόμας Λόρενς, ο οποίος καλείται να διαχειριστεί τις εσωτερικές συγκρούσεις και τα μυστικά που απειλούν να κλονίσουν τα θεμέλια της Εκκλησίας. Η ταινία προσφέρει μια συναρπαστική ματιά στα παρασκήνια του Βατικανού, με έντονες ερμηνείες από τους Στάνλεϊ Τούτσι, Τζον Λίθγκοου και Ιζαμπέλα Ροσελίνι.
The Young Pope (2016)
Στην τηλεοπτική σειρά του Πάολο Σορεντίνο, ο Τζουντ Λο υποδύεται έναν φανταστικό Πάπα, τον Πίο ΙΓ΄, έναν νεαρό και απρόβλεπτο Ποντίφικα. Η σειρά εστιάζει σε μια ασυνήθιστη και αινιγματική παπική μορφή, που αμφισβητεί το κατεστημένο της Εκκλησίας, φέρνοντας στο προσκήνιο τη σύγκρουση μεταξύ παράδοσης και μοντέρνας ηγεσίας.
Πάπισσα Ιωάννα (Pope Joan, 1972)
Η ταινία παρουσιάζει τον θρύλο της Πάπισσας Ιωάννας, μιας γυναίκας που φέρεται να ανέβηκε στον παπικό θρόνο μεταμφιεσμένη σε άνδρα. Η Λιβ Ούλμαν ενσαρκώνει την κεντρική ηρωίδα, προσφέροντας μια δυναμική ερμηνεία σε μια ιστορία που προκαλεί ερωτήματα για το φύλο, την εξουσία και την αλήθεια πίσω από τους θρησκευτικούς μύθους.
Έχουμε Πάπα! (Habemus Papam, 2011)
Στην ταινία του Νάνι Μορέτι, ο νέος Πάπας (Μισέλ Πικολί) απεικονίζεται ως ένας άνθρωπος που συνθλίβεται από το βάρος της αποστολής του. Η ταινία προσφέρει μια τρυφερή, στοχαστική ματιά στον εσωτερικό κόσμο του Ποντίφικα, μακριά από το μεγαλείο του Βατικανού, εστιάζοντας στον φόβο, τη μοναξιά και την ανθρωπιά του.
Οι Δύο Πάπες (The Two Popes, 2019)
Μια ανθρώπινη και διαλογική προσέγγιση στην απεικόνιση δύο Ποντίφικων, με επίκεντρο την αντιπαραβολή προσωπικοτήτων και ιδεολογιών. Η ταινία εστιάζει στον Πάπα Βενέδικτο ΙΣΤ΄ (Άντονι Χόπκινς) και τον τότε Καρδινάλιο Μπεργκόλιο (Τζόναθαν Πράις), σκιαγραφώντας με ευαισθησία τις εσωτερικές συγκρούσεις, τα διλήμματα και τον πνευματικό τους βίο.
